W obecnym czasie możemy zauważyć wzrost napięć w systemach rodzinnych, które bardzo często prowadzą do konfliktów. W sytuacji, gdy nie pochylimy się nad przeżywanymi trudnościami i nie zaopiekujemy swoich emocji w czas, istnieje ryzyko, że przeobrażą się one w spór, który coraz częściej ma swój finał w sądzie.
Konflikty pojawiają się wszędzie tam, gdzie dochodzi do zderzenia naszych przeciwstawnych wartości, postaw, opinii- tego wszystkiego, co jest dla nas ważne. Realizacja celów jednej strony utrudnia bądź uniemożliwia osiągnięcie zamierzeń tej drugiej.
Konflikty są całkowicie naturalnym zjawiskiem i towarzyszą ludziom od zarania dziejów. Często są one postrzegane negatywnie, jednak mają także swój rozwojowy potencjał. Należy dążyć do rozwiązywania ich tak, aby nie przynosiły większych szkód i starać się znaleźć w nich szansę do zmiany. Nieporozumienia pojawiają się w każdej rodzinie i dotyczyć mogą wszelkich kwestii życia rodzinnego. Ich charakterystyczną cechą jest to, że dotykają wielu wątków, a sam problem narasta długo. Konflikty, nie tylko te rodzinne, często ujawniają niezaspokojone potrzeby osób, które wchodzą ze sobą w relacje. Gdy potrzeby nie są rozpoznane, nie można ich zaspokoić i dochodzi wtedy do napięć, które to z kolei mogą prowadzić do różnego rodzaju zachowań zarówno agresywnych, jak i tych o charakterze autoagresji.
Jako istoty społeczne mamy potrzebę aby czuć się ważnym dla drugiej osoby. Niestety często komunikujemy to w sposób, który nas oddala od porozumienia, zaspokojenia naszego pragnienia, a wręcz odstrasza drugą stronę. Konflikty, które się pojawiają, bardzo często rodzą się z braku dialogu w sprawach mniej i bardziej ważnych. Osoby, które trwają w konflikcie pielęgnują w sobie negatywne emocje, które prędzej czy później dają o sobie znać. Ma to także bezpośrednie przełożenie na funkcjonowanie naszego mózgu. Ograniczone są zdolności poznawcze człowieka co przekłada się na problemy z racjonalnym myśleniem, podejmowaniem decyzji etc. Emocje zakłócają perspektywę rzeczywistości, zniekształcają odbiór zachowań małżonka, partnera, rodzica czy jakiejkolwiek innej osoby. Gdy problem jest duży i nabrzmiały może dojść do rozpadu więzi, czego konsekwencją może być separacja czy rozwód.
O ile w sądzie nie znajdziemy rozwiązania konfliktu, o tyle szansa pojawia się dzięki mediacji. Sąd nie zajmuje się sporem, a jedynie rozstrzyga w sprawie, natomiast mediacja umożliwia odbudowę dialogu w rodzinie. Jest to spotkanie, rozmowa dwóch osób- małżonków, rodziców- z udziałem bezstronnej osoby trzeciej- mediatora. W trakcie rozmowy podejmowana jest próba wypracowania porozumienia, które byłoby satysfakcjonujące dla obu stron.
Proces mediacji kieruje się swoimi zasadami, gdzie najważniejszą jest jej poufność. Oznacza to, że zarówno osoby mediujące jak i mediator nie mogą komukolwiek i gdziekolwiek opowiadać o tym, co było poruszane na sesjach mediacyjnych. Poufność jest gwarantowana w ustawie. Następną bardzo istotną cechą mediacji jest jej dobrowolność. Mówiąc krótko, nie można do mediacji nikogo zmusić. To w osobach, które są skonfliktowane, powinna pojawić się wola porozumienia, zmiany dotychczasowej sytuacji. Strony same zarządzają konfliktem i to od nich zależy czy i w jaki sposób znajdą rozwiązanie dla swojej sytuacji.
Osoba mediatora odgrywa bardzo ważną rolę. Można powiedzieć, że jest katalizatorem emocji, co pomaga prowadzić rozmowę w sposób rzeczowy. Osoby przebywające w konflikcie, są przepełnione wszelkiego rodzaju emocjami, które to mediator pomaga odpowiednio zaopiekować. Mediator czuwa nad przebiegiem mediacji, zapewnia osobom mediującym poczucie bezpieczeństwa, przeobraża język opinii w język faktów. Będąc osobą bezstronną, mediator nie opowiada się po żadnej ze stron, nie ocenia, nie narzuca rozwiązań. Mediacja wspiera odnowę dialogu w małżeństwie i rodzinie. Często się zdarza, że dla osób, które są ze sobą skłócone jest to pierwsza możliwość, aby po długim czasie porozmawiać i się wzajemnie usłyszeć. Mediacja otwiera dla tych osób zupełnie nowe możliwości. Musimy pamiętać, że są to osoby, które niejednokrotnie już wiele przeszły, którym towarzyszy dużo emocji, przeszłych sytuacji i które zwyczajnie same nie potrafią się porozumieć.
Mediacja jest pomocna we wszelkich problemach i sporach, do jakich może dojść między ludźmi. Jest to ogromna szansa dla rodzin, małżeństw, w których osoby same nie są już w stanie przezwyciężyć problemu, z którym się zmagają. Jedynym warunkiem uczestnictwa w mediacji jest wyrażenie na to dobrowolnej zgody przez strony konfliktu.
Obszar tematów, które mogą być poruszane w mediacji nie jest zamknięty. Wszystko zależy od rodzaju trudności, z którymi mierzą się osoby, a także od tego, co chcą wypracować. Mając na uwadze kwestie rodzinne najczęściej można się spotkać z takimi zagadnieniami jak: szeroko rozumiana opieka nad dziećmi, alimenty, postawy wychowawcze, zadania rodzicielskie. W sytuacji rozwodu mogą pojawić się również kwestie dotyczące podziału majątku.
Z podjęciem mediacji nie warto czekać do momentu, aż konflikt osiągnie tak duże rozmiary i przeniesie się do sądu. Warto o takim rozwiązaniu pomyśleć, gdy czujemy, że sytuacja w której się znajdujemy jest przedłużeniem uczucia dyskomfortu, niezadowolenia. Nie warto czekać i takie sytuacji utrwalać. Mediacja jest szybszą formą rozwiązywania sporów niż postępowanie sądowe, a co za tym idzie, zarówno koszty emocjonalne i materialne się zmniejszają. W sytuacji kryzysu rodzinnego może pomóc w scaleniu rodziny, chociaż nie to jest jej najważniejszym zadaniem, istotą. Celem mediacji jest przede wszystkim uzyskanie porozumienia i wypracowanie takiego rozwiązania, które zadowoli obie strony.
Na mediacje można się zgłosić samemu. W różnych miastach znajdują się ośrodki/ centra mediacyjne, a w każdym sądzie okręgowym jest dostępna lista mediatorów. Coraz częściej oferta mediacji pojawia się w różnego rodzaju fundacjach i poradniach. Na mediacje może również skierować sąd w trakcie postępowania sądowego.
Mediacje są skuteczne i mają duże szanse powodzenia na wypracowanie porozumienia, gdy istnieje świadoma i dobrowolna chęć oraz zgoda na udział w procesie mediacyjnym. Jej ogromną korzyścią jest odbudowa wzajemnych relacji. Mediacja umożliwia współpracę i współdziałanie dla dobra rodziny.
Tekst: Maja Regulska / koordynator poradni psychologiczno – terapeutycznej